Í tilefni af þjóðhátíðardegi Íslands, 17. júní, bað ég Gallup að kanna afstöðu þjóðarinnar til uppsagnar hins svokallaða „varnarsamnings“ við Bandaríkin. Mér hefur þótt lítill mannsbragur að framgöngu Geirs Haarde í viðræðum við Bandaríkin, fumkennt og fálmkennt allt og búið að kokgleypa stóru yfirlýsingarnar um uppsögn samningsins sem fyrirrennari hans Davíð Oddsson gaf út. Því lék mér forvitni á að vita hver afstaða þjóðarinnar væri í málinu og er skemmst frá því að segja að afgerandi meirihluti er fyrir uppsögn samningsins, en 53,8% eru frekar eða mjög hlynnt uppsögn, en aðeins 24,8% voru frekar eða mjög andvíg uppsögn eða ríflega tveir á móti einum. Þegar skoðaðir eru þeir sem eru mjög hlynntir eða mjög andvígir uppsögn eru skilin enn skarpari því þriðjungur svarenda er mjög hlynntur uppsögn meðan innan við tíundi hver er mjög andvígur. Þá vekur athygli að fleiri sjálfstæðismenn eru hlynntir uppsögn samningsins en andvígir, eða 41,5% meðan 37,8% eru andvíg. Eru þar með fleiri hlynntir uppsögn en andvígir í öllum flokkum þó sá munur sé trúlega innan skekkjumarka í Sjálfstæðisflokknum. Það var IMG Gallup sem framkvæmdi könnunina fyrir mig og var fjöldi svarenda 802, svörin voru greind eftir kyni, aldri, búsetu, fjölskyldutekjum, menntun og stjórnmálaskoðun. Til að skoða könnunina nánar geturðu smellt á hlekkinn hér að neðan. En meginniðurstöður voru þessar mjög hlynnt því að Íslendingar segi upp varnarsamningi við Bandaríkin voru 33,2%, frekar hlynnt voru 20,6%, hvorki né voru 21,3%, frekar andvíg voru 15,4% og mjög andvíg voru 9,4%.

Samfylkingin hefur kallað eftir því að virkjuð sé 7. grein samningsins sem setur í gang formlegt málamiðlunarferli sem lyktað getur með formlegri uppsögn samningsins. Það er auðvitað löngu tímabært að taka það skref enda ljóst að enginn áhugi er á því hjá þjóðinni að framlengja varnarsamningnum við Bandaríkin. Það er nauðsynlegt fyrir forsætisráðherra að vita þegar hann hittir fulltrúa bandaríska hersins hinn 7. júlí næstkomandi að þjóðin vill einfaldlega segja þessum samningi upp.

7. gr. Varnarsamningsins hljóðar svo:

Hvor ríkisstjórnin getur, hvenær sem er, að undanfarinni tilkynningu til hinnar ríkisstjórnarinnar, farið þess á leit við ráð Norður-Atlantshafsbandalagsins, að það endurskoði, hvort lengur þurfi á að halda framangreindri aðstöðu, og geri tillögur til beggja ríkisstjórnanna um það, hvort samningur þessi skuli gilda áfram. Ef slík málaleitan um endurskoðun leiðir ekki til þess, að ríkisstjórnirnar verði ásáttar innan sex mánaða, frá því að málaleitunin var borin fram, getur hvor ríkisstjórnin, hvenær sem er eftir það, sagt samningnum upp, og skal hann þá falla úr gildi tólf mánuðum síðar. Hvenær sem atburðir þeir verða, sem 5. og 6. gr. Norður-Atlantshafssamningsins tekur til, skal aðstaða sú, sem veitt er með samningi þessum, látin í té á sama hátt. Meðan aðstaðan er eigi notuð til hernaðarþarfa, mun Ísland annað hvort sjálft sjá um nauðsynlegt viðhald á mannvirkjum og útbúnaði eða heimila Bandaríkjunum að annast það

Skýrslan er hér

Það vekur athygli að aðalforstjóri Alcoa hefur kosið að fjalla opinberlega um orkuverð hjá Landsvirkjun í brasilískum fjölmiðlum. Þar er eftir honum haft að á Íslandi greiði hann ekki nema helming þess raforkuverðs sem hann er krafinn um í Brasilíu. Þessar yfirlýsingar koma á óvart þegar litið er til þess að trúnaður var um verðið í samningunum. Það er hinsvegar fagnaðarefni að sá trúnaður hafi verið rofinn af Alcoa, því það á auðvitað ekki að vera leyndarmál gagnvart Íslendingum hvert orkuverðið er í stærstu framkvæmd Íslands-sögunnar, þó aðrir minni samningar hafi til þessa verið taldir til viðskiptaleyndarmála.

Eftir að Alcoa hefur, að því er virðist, rofið trúnað um orkuverðið hlýtur Landsvirkjun að krefjast þess að það verði gert opinbert. Stjórnendur hennar koma auðvitað mjög illa út þegar alþjóðlegur viðskiptamógúll einsog aðalforstjóri Alcoa segir þá ná helmingi lægri orkuverðum en menn gera í suður Ameríku og geta varla setið undir því. Sem kunnugt er greiddi ég einn stjórnarmanna atkvæði gegn þessum samningum, en ég held að það sé nú orðið mikið hagsmunamál þeirra sem fyrir samningunum stóðu að þeir verði gerðir opinberir og hyggst ég þess vegna leggja það til á næsta stjórnarfundi Landsvirkjunar síðar í þessum mánuði.

Upplausn í ríkisstjórn

Ef hægt væri að finna til samúðar með Framsóknarflokknum hefði maður fundið ríkulega til hennar undanfarna daga. Eftir að hafa þjónað undir Sjálfstæðisflokkinn í nær tólf ár er flokkurinn að engu orðinn, eins og augljóst var að verða myndi og hent hefur alla þjónustuflokka Sjálfstæðisflokksins til þessa. Árum saman blekktu Framsóknarmenn sig með því að þeir næðu sér alltaf upp í kosningum en mættu í þessum sveitarstjórnarkosningum þeim kalda veruleika að það er ekki hægt að plata alla alltaf, þrátt fyrir allar auglýsingarnar.

Afsögn Halldórs sýnir okkur líka að þó menn efist stundum um lýðræðið okkar þá virkar það þó hægt fari. Þannig hlaupa menn ekki til og segja af sér þegar þeir gera grundvallarmistök eins og að gera okkur aðila að ólögmætum stríðsaðgerðum í Írak. En þeir sem þannig fara gegn vilja þjóðarinnar neyðast nú samt til að hætta „af sjálfsdáðum“ þó síðar sé.

Geir Haarde verður nú þriðji forsætisráðherrann á jafnmörgum árum og útlit fyrir að jafn oft verði skipt í ýmsum lykilráðuneytum. Slíkur hringlandaháttur er birtingarmynd á óstarfhæfri ríkisstjórn enda er hún ófær um að taka á öllum helstu málum, s.s. efnahagsmálum, varnarmálum og vandanum í velferðarkerfinu. Hreinlegast væri auðvitað að kjósa bara strax og freista þess að koma á festu til fjögurra ára í landsstjórninni, en vísast eru stjórnarflokkarnir of hræddir til þess að fara í kosningar.