Þá eru jólin loks liðin og við alþingismenn komnir aftur til byggða. Í þetta sinn á þing að standa í tvo mánuði en eftir það verður hlé á þinghaldi í rúmlega 6 mánuði. Því valda auðvitað kosningarnar að hluta en það vekur líka athygli á fráleitum starfstíma Alþingis. Sagt er að fjórar góðar ástæður séu fyrir því að vera á þingi: júní, júlí, ágúst og september.

Þó starfar Alþingi í álíka margar klukkustundir á ári og þingin í nágrannalöndunum og afgreiðir jafn mörg mál.  Hér er það bara gert á miklu færri mánuðum, með handarbökunum í törnum og tímapressu í stað þess að vinna eins og fólk. Enda er ríkisstjórninni umhugað um að losna við þingið heim eins fljótt og hægt er á hverju ári svo hún geti haft sína hentisemi. Þegar ég lenti í fyrstu þingskorpunni fyrir þremur árum í fjárlaganefnd var maður að heiman meira og minna, en til að slá á samviskubitið sagði ég elstu stelpunni okkar að svo yrði jólaleyfi og var spurður hve langt það væri. Þegar ég svaraði að það væri fram í lok janúar spurði grunnskólabarnið hvenær við hættum í vor og þegar ég svaraði fyrri hluta maí gall í henni: Og eru þið þá í páskafríi þarna á milli! Bragð er að þá barnið finnur.

Málþóf og meirihlutaofbeldi

Þetta vitlausa verklag leiðir auðvitað af sér mistök við lagasetningu og skortur á samfellu í störfum þings bitnar á gæðum stefnumörkunar. Það leiðir líka til þess að ofbjóði minnihlutanum meirihlutaofbeldi getur hann með umfjöllun sinni um mál dregið mjög úr skilvirkni þingsins og jafnvel varnað stöku máli framgöngu.

Með þróaðri þjóðum eru oft skorður við þessum möguleikum, þannig að ræðutími er takmarkaður. Enda augljóslega tóm vitleysa að tala í fimm tíma um eitt mál. En hjá nágrönnum okkar er þetta líka unnt vegna þess að meirihluti á hverjum tíma reynir í stórum málum að skapa sem víðtækasta samstöðu og er tilbúinn til málamiðlana í þessu skyni. En hér er hefðin fremur sú að naumur meirihluti reynir að keyra sitt fram hvað sem tautar og raular og lætur sig lítt varða um fulltrúa tæplega helmings kjósenda. Slíkt gagnkvæmt ofbeldi getur svo endað í vondum lagafrumvörpum og löngum umræðum á Alþingi sem enginn skilur neitt í.

Úrelt þing

Starfstími Alþingis heyrir til liðinni öld. Það gerir líka virðingarleysi fyrir sjónarmiðum minnihlutans og næturlangar neftóbaksræður. Þessu verður að breyta en til þess að um það geti tekist samstaða þarf ekki bara breytt viðhorf við gerð stjórnarfrumvarpa heldur þarf að sýna þingmönnum þá lágmarksvirðingu að mál þeirra komist til afgreiðslu.

Í dag hefur ríkisstjórnin þingið nefnilega í rassvasanum því þingmál þingmanna, hvort sem þeir eru í stjórn eða stjórnarandstöðu, komast aldrei til atkvæðagreiðslu í þinginu heldur er bara vísað til nefnda og svæfð þar. Þannig kemst ríkisstjórnarmeirihlutinn hjá því að þurfa að taka málefnalega afstöðu til tillagna þingmanna. Þetta fráleita ofbeldi verður til þess að þingmenn vita að tillögur þeirra munu aldrei koma til afgreiðslu og því lítil hvatning fyrir þá að verja tíma í framgang eigin tillagna. Hlutskipti okkar er þess í stað miklu fremur að ræða stjórnarfrumvörpin. Og kannski einhverjum þyki ekkert að því þó stjórnarfrumvörp fái ekki afgreiðslu þegar þeirra eigin frumvörp hafa aldrei komist til atkvæða.

Það er aðkallandi verkefni þeirra sem veljast á Alþingi í vor að breyta þinginu til nútímahorfs í vinnutíma, vinnubrögðum og virðingu meirihluta og minnihluta hvorra fyrir öðrum. Enda verður virðing þingsins aldrei meiri en virðing þingmanna hvers fyrir öðrum.

(Þessi grein birtist í Blaðinu 20.01.2007)

Ó, dýra Ísland, kvað við í fréttum liðinnar viku. Í ljós er komið að matur er ekki aðeins helmingi dýrari hér en í Evrópusambandinu eins og við héldum, heldur er munurinn orðinn 62%.  Enn eitt dæmið um að hagsmunir almennings hafa ekki verið í öndvegi hjá ríkisstjórninni.

Við vitum hvað þarf til þess að breyta þessu en ríkisstjórnin er ekki tilbúin í þær aðgerðir því hjá henni eru þröngir sérhagsmunir flokksgæðinga mikilvægari. Þó er ánægjulegt að stjórnin lét undan miklum þrýstingi og lækkar nokkuð gjöld á matvöru 1. mars nk. Því miður duga þær aðgerðir aðeins til að lækka matarverð um 10% þannig að eftir verður matvara hér áfram tæplega helmingi dýrari en í ESB og umtalsvert dýrari en t.d. í Svíþjóð og Finnlandi.

Stækkum markaðinn

Fákeppni ræður hér auðvitað einhverju um matvöruverðið, en hún hefur þó mun meiri áhrif á hátt vöruverð í öðrum greinum. Í stað einokunarverslunarinnar sem við eitt sinn bjuggum við þekkjum við nú best tvíokun, sem einkennist af því að tvö fyrirtæki skipta með sér markaðnum og ganga ekki lengra í samkeppni sinni en svo að gróði sé nægur af rekstri beggja. Þetta sjáum við í lyfjaverslun, byggingarvörum, tryggingum, bensíni, símaþjónustu, o.s.frv.           

Ísland er lítið land og oft ber markaðurinn hér einfaldlega ekki mörg fyrirtæki. Þess vegna er ein skilvirkasta leiðin til að vinna gegn tvíokun sú að verða virkur hluti af stærri markaði. Það munum við gera með því að verða hluti af evrunni og evrópska myntbandalaginu. Þannig gerum við hvoru tveggja í senn að auðvelda erlendum fyrirtækjum að veita samkeppni á Íslandi í vöru og þjónustu, því hin erlendu fyrirtæki geta gert það í þeirri mynt sem þau starfa þegar í og við sama lagaumhverfi og þau þekkja á heimamarkaði sínum. Og um leið auðveldum við okkur sjálfum að kaupa vörur og þjónustu erlendis frá, því nú getum við átt viðskiptin í sömu mynt og launin okkar eru og án tollahindrana. Íslenska krónan er nefnilega viðskiptahindrun rétt eins og tollar. Og besta leiðin til að auka samkeppni eru frjáls viðskipti og afnám viðskiptahindrana því það skilar okkur neytendum ódýrara Íslandi.

Kjánaleg umræða

Stærsta ávinninginn munum við neytendur þó sækja í samkeppni á fjármálamarkaði og aðgangi að lánsfé á boðlegum kjörum. Hjá venjulegu nútímafólki er vaxtakostnaður orðinn svo snar þáttur útgjalda að almenningur, eins og atvinnulífið, mun í vaxandi mæli krefja um mynt í landinu sem ekki er sú dýrasta í heimi. Þeirri breytingu mun fylgja það óhagræði að ekki verður hægt að keyra upp og niður íslensku hagsveifluna eins og við þekkjum undanfarna áratugi, sem er kannski bara eins gott þegar heimilin og fyrirtækin eru orðin eins skuldsett og raun ber vitni.        

Atvinnulífið sækir svo í vaxandi mæli fjármögnun sína á alþjóðavettvang og þó það hafi aðgang að erlendu lánsfé er erfiðara að laða hingað erlenda fjárfestingu með þessa skrítilegu mynt.

Í sjálfu sér er hér bara heimurinn að minnka, myntsvæðunum að fækka, afköst að batna og samkeppni aukast. Það er oft kallað alþjóðavæðing og á sér líka neikvæðar hliðar. Heimurinn mun ekki skiptast í dollarann, evruna, jenið og krónuna og því augljóst að hér verður evran lögeyrir í fyrirsjáanlegri framtíð. Spurningin er bara hvort við ætlum að móta þá stefnu sjálf og velja hvenær og hvernig, eins og Samfylkingin hefur löngu lagt til, eða hvort við ætlum að hrekjast undan veðri og vindum eins og í hermálinu og sitja loks uppi með það sem aðrir ákveða fyrir okkur.

(Þessi grein birtist í Blaðinu 16.01.2006)